به گزارش سرویس علمی فرهنگی خبرگزاری «حوزه»  دکتر محمود مظفر قائم مقام ستاد اقامه نماز کشور در مقاله ای با موضوع «نماز و آسیب‏های اجتماعی» به بررسی نقش نماز در پیشگیری از آسیب‏های اجتماعی وبحران های آتی پرداخته که درادامه می آید.                                                                                                                                                                                  

بر اساس گزارش‏های متعددی که برگرفته از پژوهش‏ها و تحقیقات میدانی می‏باشد، متأسفانه آسیب‏های اجتماعی از جمله اعتیاد، طلاق، روسپیگری، فرار از خانه، سرقت، شرب خمر، حاشیه نشینی، زندانیان و... رو به رشد فزاینده می‏باشد و تأسف بار تر، کاهش سن آسیب می‏باشد که نسل نو، جوانان و نوجوانان کشور را تحت تأثیر قرار می‏دهد.

با نگاهی گذرا به لیست آسیب‏های اجتماعی می‏توان موارد را در دو ستون، شامل مصادیق منکرات و مصادیق فحشاء دسته‏بندی نمود، آسیب‎های اجتماعی ریشه در دو معضل جدی و اساسی دارد:

غلبه قوه غضبیه که  باعث ایجاد منکرات می‏شود

غلبه قوه شهویه که باعث ایجاد شهوات می‏شود

راه درمان را نیز خداوند متعال به جامعه نشان داده است، راهی ارزان، ساده و با مدت زمان کم، تحت عنوان نماز که خداوند در دو آیه از قرآن نقش نماز در پیشگیری از آسیب‏های اجتماعی را فرموده‏اند.

1-(إِنَّ الصَّلاةَ تَنْهَى عَنِ الْفَحْشَآءِ وَالْمُنکَرِ – عنکبوت/45) در این آیه بظور قطع و یقین و با تضمین صد در صدی خداوند اقامه نماز را عامل پیشگیری از فحشاء و منکرات که زمینه بروز آسیب‎های اجتماعی می‏باشد، می‏داند.

2-(إِنَّ الْإِنسَانَ خُلِقَ هَلُوعاً - إِذَا مَسَّهُ الشَّرُّ جَزُوعاً - وَإِذَا مَسَّهُ الْخَيْرُ مَنُوعاً - إِلَّا الْمُصَلِّينَ – (المعارج/19-22))، در این آیه اشاره می‏شود که انسان بی‎ صبر و حریص آفریده شده است که نشانه حریص بودن دو چیز است:

* جزع به هنگام سختی

 * بخل هنگام کامیابی

  ریشه بسیاری از ناهنجاری‏های اجتماعی که از مصادیق منکرات می‏باشند، در حرص و بخل است که طبع مادی انسان به سوی آنها میل دارد و اگر مهار نشود منجر به بروز منکرات و شیوع بسیاری از آسیب‏های اجتماعی می‏شود. در بسیاری از سرقت‏ها، اعتیاد، طلاق، قتل‎ها، زندان‏ها، فرار از خانه و خود فروشی ناشی از عدم تحمل و جزع در زمان تنگدستی و سختی و یا مواجهه با مشکلات خانوادگی، اقتصادی و اجتماعی بوده که به دلیل پائین آمدن آستانه تحمل می‏باشد و یا به دلیل بخل هنگام کامیابی با زیاده‏خواهی‏ها، چشم و هم چشمی، خودخواهی‏ها، عدم توجه به محرومین و نیازمندان زمینه بروز آسیب‏های اجتماعی را فراهم می‏آورد. که راه درمان آن نماز و یاد خدا می‏باشد   با مداومت می‏توان  اضطراب‏ها و تشویش‎ها را از انسان دور و راه نجات از اخلاق ناپسندیده و باعث پیشگیری از آسیب‏های اجتماعی گردد.

* دو اثر بازدارندگی و زایندگی نماز

اگر این وظیفه به خوبی انجام و حق آن اداء گردد، نه تنها هزینه چند صد میلیاردی مبارزه با آسیب‏های اجتماعی کاهش می‎یابد، بلکه افراد و جامعه در مدت کوتاهی به اوج عزت و سربلندی و فلاح و رستگاری خواهند رسید  لذا نماز دو اثر مهم بازدارندگی و زایندگی دارد که از طرفی مانع رذایل اخلاقی و از طرف دیگر باعث بروز و رشد فضائل اخلاقی می‏گردد.

خداوند متعال یک میزان و ترازویی را به عنوان نماز قرار داده است، چنانچه کفه ترازو به سمت فحشاء و منکرات سنگینی نماید، نشان از تضییع نماز در جامعه و چنانچه کفه ترازو به سمت کاهش فحشاء و منکرات سنگینی نماید، نشان از بزرگداشتن و ادای حق نماز در جامعه است.

جالب است که از بین تمام فرائض واجب دینی در قرآن خداوند متعال نقش و اثر نماز را بیشتر در این دنیا حواله نموده است تا آخرت، از جمله:

*بدرستی که نماز انسان را از فحشاء و منکرات باز می‏دارد مربوط به این دنیای انسان‏ها می‏باشد.(عنکبوت 45)

*(اسْتَعِينُواْ بِالصَّبْرِ وَالصَّلاَةِ – البقره/153)، از صبر و نماز کمک بگیرید،  مربوط به حل مشکلات اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و ... مردم در این دنیا می‏باشد و خداوند نماز را وسیله‏ای کمکی و مؤثر و قابل اطمینان در چالش‏ها و مشکلات زندگی قرارد داده است.

و یا وقتی خداوند می‏فرمایند "وَأْمُرْ أَهْلَكَ بِالصَّلَوةِ – طه/132" (خانواده‏ات را به نماز امر کن) در ادامه می‏فر‏ماید"نَحْنُ نَرْزُقُكَ - طه/132" (ما رزق تو را می‏دهیم)، بطوری که پیامبر اسلام هر زمان دچار مشکل اقتصادی می‏شدند اطرافیان را به نماز دعوت می‏کردند که ثمره دعوت دیگران به نماز، نزول برکت و رزق و روزی خداوند را به همراه می‏آورد.

*(وَمَنْ أَعْرَضَ عَن ذِكْرِي فَإِنَّ لَهُ مَعِيشَةً ضَنكاً – الانبیاء/193 )، اگر از ذکر خدا دوری کنید، معیشت تلخ و مشکل می‏شود. که خداوند راه حل غلبه بر مشکلات اقتصادی و معیشتی را در این دنیا نماز ذکر نموده است.

*(أَلاَ بِذِكْرِ اللّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ – الرعد/28)، با یاد خدا دلها آرامش می‏گیرد. راه غلبه به قوه غضبیه که با عصبانیت‏ها، خشونت‏ها و نگرانی‏ها منجر به منکرات می‏گردد. در این دنیا نماز است راه درمان افسردگی‏ها، اضطراب‏ها، تنش‏های روحی و روانی و ...

*نسخه ای شفابخش با وعده های مشخص

و اما نمازی که می‏تواند چنین اثرات شگرف و عجیبی داشته باشد از قول خداوند، خواندن نماز نیست بلکه اقامه نماز است یعنی اول وقت، به جماعت، در مسجد و پنج وعده را به جای آوردن. متأسفانه نمازهای صبح، جدی گرفته نمی‏شود و این نسخه شفابخش و حلال مشکلات با حذف یک وعده کارایی آنرا کاهش و کم اثر می‏کند.  

 چنانچه به موضوع نماز به عنوان یک اولویت و ضرورت و نسخه شفابخش و حلال مشکلات در آسیب‏های اجتماعی نگریسته شود، در آینده‏ای نزدیک قطعاً شاهد کاهش آسیب‎های اجتماعی خواهیم شد.

با تأملی در گذشته افراد دچار سوءسابقه، متأسفانه نماز، جایگاه اصلی و مهمی در زندگی فردی و اجتماعی آنان نداشته است. (در پژوهش میدانی در زندان‎های استان تهران توسط قوه قضاییه بیش از 90 درصد مجرمین با نماز و مسجد رابطه ای نداشته‏اند)

امید است روزی مشاوران، قضات و وکلا در راهنمایی زوجین در قبل از ازدواج و یا هنگام اقدام برای طلاق توصیه‏ای مبنی بر تأکید و اصلاح نماز در زندگی نمایند تا اثرات معجزه‏آسای آنرا مشاهده کنند و یا معتادین در پروسه درمان، آموزش و توصیه نماز و اثرات روحی و اجتماعی آنرا تجربه نمایند و یا در بیماری‏های روحی و روانی با منشاء عصبی و اضطراب‏ها، درمانگران ،موضوع اصلاح نماز و تأکید بر آن واثرات مفید آنرا گوشزد نمایند و یا مددکاران مستقر در مراکز شبانه روزی و روزانه آسیب‏های اجتماعی و کانون‏های اصلاح و تربیت در کنار فعالیت‏های تخصصی و تربیتی نماز مددجویان را با اولویت و جدیت دنبال نمایند بعد از مدتی شاهد حداقل برگشت‏پذیری  خواهند بود.

در این برهه حساس از زمان و لزوم تقویت مبانی دینی و معنوی و لزوم مداخله زود هنگام در پیشگیری از بحران‏های اجتماعی آتی، نقش‏مهدهای کودک، مدارس، دانشگاه‏ها در توسعه و ترویج فرهنگ اقامه نماز، می‎بایست با جدیت و با اولویت بشتری پرداخته شود.